Biografia
Henryk Adam Aleksander Pius Oszyk-Sienkiewicz, pseudonim Litwos (1846-1916), polski prozaik, jeden z najpopularniejszych pisarzy XX w. urodził się 5 maja 1846r. w Woli Okrzejskiej w zubożałej rodzinie ziemiańskiej. Urodził się we wsi Wola Okrzejska w ziemi łukowskiej na Podlasiu w zubożałej rodzinie szlacheckiej, pieczętującej się herbem Oszyk, po mieczu wywodzącej się z Tatarów osiadłych na Litwie w XV i XVI wieku.
Rodzicami jego byli Józef Sienkiewicz i Stefania Sienkiewicz z rodziny Cieciszowskich. Wola Okrzejska należała do babki pisarza Felicjany Cieciszowskiej. Został ochrzczony w sąsiedniej miejscowości Okrzeja, w kościele ufundowanym przez prababkę pisarza. Rodzina z czasem wróciła do Grotek, potem przeniosła się do Wygnanowa i Potkanny koło Przytyka, po czym do Grabowców, a następnie do Wężyczyna. Ze względów ekonomicznych w 1855r. rodzina Sienkiewiczów przeniosła się do Warszawy. W 1858r. młody Henryk rozpoczął naukę w stołecznym Gimnazjum Realnym. Nie uzyskiwał wysokich not, najlepiej idą mu przedmioty humanistyczne.
W 1865r., po ukończeniu siódmej klasy, zrezygnował ze zdawania egzaminu dojrzałości i w wyniku trudnej sytuacji materialnej, nie mogąc liczyć na pomoc finansową rodziców, dziewiętnastoletni Sienkiewicz przyjął posadę guwernera w Poświętnem k. Płońska w majątku państwa Weyherów. Przebywał tam od sierpnia 1865r. do czerwca 1866r. Jednocześnie kończył zaocznie ostatnie klasy gimnazjum. Był to przełomowy okres w jego życiu. Podjął pierwsze próby pisarskie, zaczynając pięć powieści, z których ukończył tylko Ofiarę. Pracował tu także nad swoją pierwszą opublikowaną powieścią – „Na marne”.
We wrześniu 1866r. zdał maturę i od października zgodnie z wolą rodziców zdał egzamin na wydział lekarski Szkoły Głównej Warszawskiej. Z czasem zrezygnował i podjął studia prawnicze, by w ostateczności przenieść się na wydział Filologiczno-Historyczny. Zdobył tam gruntowną znajomość literatury i języka staropolskiego. Już jednak w lutym 1867r. przeniósł się na wydział filologiczny. Studiował wśród wielu późniejszych znakomitości. Jego kolegami byli Aleksander Głowacki (Bolesław Prus), Aleksander Świętochowski oraz Władysław Bełza. W 1869r. Szkoła Główna została przekształcona w rosyjski Uniwersytet Cesarski.
W 1867 napisał wierszowany utwór „Sielanka młodości”, który został odrzucony przez Tygodnik Ilustrowany. W 1869 debiutował jako dziennikarz. W okresie studiów Sienkiewicz nawiązał współpracę z Przeglądem Tygodniowym, który wydrukował jego recenzję sztuki teatralnej a Tygodnik Ilustrowany rozprawkę historyczno-literacką o Mikołaju Sępie Sarzyńskim. W 1872 roku zerwał jednak tę współpracę i zaczął publikować w konserwatywnej „Niwie” pod pseudonimem Litwos. W tym czasie powstały jego pierwsze nowele.
Jako były student Szkoły Głównej pozostawał pod wpływem ideologii pozytywistycznej, czemu dał wyraz właśnie w nowelach. Współpraca z „Niwą”, a później z konserwatywnym „Słowem”, to zerwanie z młodzieńczymi uniesieniami. W 1895 roku wypowiadał się już jako konserwatysta: „Co się działo w Warszawie za dobrych pozytywnych czasów, gdy Boga pisało się przez małe b, gdy racjonalizm był synonimem rozumu i gdy nawet ludzie religijni mniej śmiałej natury trzymali się ideału i religii jakoś wstydliwie… Ja z tym nastrojem nie polemizowałem wprost – kręciłem się nawet w tym pozytywistycznym słoneczku sam, ale był mi on jakoś wstrętny, zwłaszcza zaś przeciwny moim artystycznym poczęciom”.
W 1871r. Sienkiewicz opuścił uczelnię nie zdając egzaminów końcowych. W latach 1872-1887 pracował jako reporter i felietonista w Gazecie Polskiej. W 1872r. ukazały się w dwóch tomach „Humoreski z teki Worszyły” (1872). W 1873 roku objął w Gazecie Polskiej stały felieton „Bez tytułu”, a w roku 1875 cykl „Chwila obecna”. Od 1874 roku prowadził dział literacki w Niwie.
W latach 1874-1878 został współwłaścicielem zakupionego za pożyczone pieniądze dwutygodnika Niwa. Wraz z nim pismo prowadzili przyjaciele Julian Ochorowicz i Mścisław Godlewski. Jako recenzent teatralny miał wstęp na salony gdzie poznał m.in. Stanisława Witkiewicza (ojca Witkacego), Józefa Chełmońskiego i Adama Chmielowskiego (późniejszego Brata Alberta).
Od 1875 r. jego życie obfitowało w podróże. Stawały się one jego sposobem bycia i warunkiem twórczości, nawykł bowiem do pisania „w drodze”: w pensjonatach i hotelach, a należał do najpracowitszych pisarzy epoki (jego dzieła pod red. J. Krzyżanowskiego w l. 1948-55 ukazały się w 60 t.). Wędrowanie na wielką skalę zaczął w l. 1876-8, gdy na koszt „Gazety Polskiej” odbył podróż do Stanów Zjednoczonych. Przez niemal 3 lata jeździł po Kalifornii (San Francisco, Anheim, Los Angeles), skąd do „Gazety” przesyłał „”Listy z podróży”” i nowele.
W 1889r. ufundował stypendium (z pieniędzy uzyskanych od anonimowego wielbiciela jego twórczości) im. Marii Sienkiewiczowej, z którego korzystali m.in. Maria Konopnicka i Stanisław Wyspiański. Był współzałożycielem Kasy im. Mianowskiego, w latach 1899-1900 prezesem Kasy Literackiej Warszawskiej. Wielokrotnie wspierał swoim autorytetem akcje patriotyczne, np. protestował przeciwko prześladowaniom dzieci polskich we Wrześni w 1901r. (zabór pruski).
W 1903r. jeździł po kraju z odczytami, zbierając pieniądze dla ofiar niedawnej powodzi. W okresie rewolucji 1905r. w odezwach i artykułach domagał się autonomii dla Królestwa Polskiego. W roku 1906 w postępowych gazetach zachodnioeuropejskich ukazał się list otwarty do cesarza Wilhelma II, wyrażający protest pisarza przeciwko polityce hakatystów. Był zwolennikiem Narodowej Demokracji.
Po wybuchu wojny Sienkiewicz wyjeżdża do Szwajcarii. Jest obok Ignacego Jana Paderewskiego założycielem Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Ostatnie lata niezwykle bogatego i pracowitego żywota poświęcił pisarz pomocy ofiarom I Wojny Światowej. Odzyskania niepodległości przez Polskę już nie doczekał. Zmarł w Vevey w Szwajcarii dnia 15 listopada 1916 roku gdzie go pochowano, okrywając żałobą cały naród. W 1924 roku, już w wolnej Polsce, prochy pisarza uroczyście złożono w Warszawie w katedrze św. Jana.